ناوچەی گەشتیاری چەمی ڕێزان دەکەوێتە باشوری خۆرئاوای ناحیەی سورداش لەقەزای دوکان یەکێکە لەناوچە سەرنجراکێش‌و گەشتیاریەکانی هەرێمی کوردستان، بەهۆی بونی ڕێژەیەکی زۆر لەسەوزای‌و چەند شوێنەوارێکی مێژوویەوە ساڵانەو بەتایبەت لەوەرزی بەهارو هاویندا ژمارەیەکی زۆر لەگەشتیار سەردانی دەکەن.
داوا لەحکومەت دەکرێت
هاوڵاتیان دواکارن لەحکومەت کەتەنها بیر لەداهاتی نەوت نەکاتەوە چونکە نەوت سامانێکە تەواو دەبیت‌و نرخەکەی دادەبەزێ وە داواکارن کەحکومەت زیاتر خزمەتی ناوچەکە بکات‌و فروانتری بکات چونکە سروشتی ناوچکە زۆر جوانە و لەهەموو لایەکەوە کانی‌و کارێز و سەرچاوەی ئاو و سەوزای زۆری لێیە، بەفراوانکردنی ناوچەکەش دەبێتەهۆی ئەوەی گەشتیاری زیاتر ڕوو لەناوچەکە بکەن‌و هەلی کار بۆ گەنجان دابین دەکات‌و دەبێتەهۆی زیادکردنی داهاتی خەڵکی ناوچەکە.
گەشتیاران ناڕازین
سەرەڕای هەبوونی ئاوو هەوایەکی فێنک‌و کەشێکی گەشتیاری سەرنجڕاکێش بەڵام هێشتا ناوچەکە نەیتوانیەوە جێگەی ڕەزامەندی تەواوی گەشتیاران بێت چونکە وەک گەشتیاران دەڵێن: ئەوەی لەجوانی ناوچەکە بەدی دەکرێت کاری سروشت خۆیەتی لایەنە پەیوەندیدارەکانی حکومەت نەیانتوانیوە جێ دەستی خۆیان بەو شوێنە گەشتیاریەوە بنەخشێنن‌و خزمەتگوزاریە پێویستەکانی بۆ دابینبکەن.
خەڵکی کوردستان میوان دۆستن
گەشتیارانی بیانی دەڵێن: لەکوردستان چەندین ناوچەی گەشتیاری جوان هەیە لەنێویاندا چەمی ڕێزان‌و دەریاچەی دوکان هەوەها هاوینە هاوارەکانی دەروبەری سلێمانی‌و هەڵەبجەو ئەحمەد ئاوا، خەڵکی کوردستان خەڵکێکی زۆر باش‌و میوان دۆستن‌و ڕەفتاریان زۆرباش‌و نەرم‌و نیانە سوپاس بۆ خوا زۆر ئاسودەین.
شایەنی باسە چەندین ئەشکەوت‌و شوێنەواری مێژووی کەوتونەتە ئەم ناوچەیەوە کە مێژووەکانیان دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ماد و ساڵانی پێش زانین‌و چاخی بەردین، کە گرنگترینیان ئەشکەوتی قەزقاپانە ساڵانە ژمارەیەکی زۆر لە گەشتیاران و هاوڵاتیان سەردانی دەکەن بەڵام بەداخەوە تاکو ئێستا نەتوانراوە پرۆژەی گەشتیاری لەناوچەکە دروست بکرێت‌و سود لەم ناوچە شوێنەوارە گرنگانە ببینرێت.
ئەشکەوتی قزقاپان
لە هاوینەهەواری چەمی ڕێزان لە پارێزگای سلێمانیدا. ئەشکەوتەکە، بە بەرزاییی ١٠ مەتر، لەنێو شاخێکدا هەڵکەندراوە و کۆمەڵێک نەخشی مادەکان لەسەر دیوارەکانی داتاشراون. ئەشکەوتەکە دەرگایەکی بچووکی هەیە بۆ چوونەژوورەوە کە لە باڵای مرۆڤ نزمترە. لەنێو ژوورەکەدا، سێ گۆڕی بچووک هەن بە بەرزیی مەترێک کە کۆمەڵێک ئاسەواری مێژوویییان تێدا یە.
ئه‌م شوێنه‌واره ده‌كه‌وێته رۆخی چه‌می رێزان له‌ناوچه‌ی سورداش، قزقه‌پان قسنێكی هه‌ڵكۆڵراوی به‌ردینی پڕ نه‌خش و نیگاره بۆ سه‌رده‌می كه‌یخوسره‌و گه‌وره پادشای ماد ده‌گه‌ڕێته‌وه، واته (633-585پ.ز) به‌پێی رای شوێنه‌وارناسان و پسپۆڕانی مێژووی كۆن.
ئه‌شكه‌وتی زه‌رزی
ئه‌م ئه‌شكه‌وته ده‌كه‌وێته باكووری گوندی زه‌رزی لای دانیشتوانه‌كه‌ی به(كونه‌كۆتر) ناسراوه‌و دواتر له‌لایه‌ن (خاتوو گاڕوود) ساڵی (1928)دا ناوی زه‌رزی لێناوه كه بۆ سه‌رده‌می دوادوای چاخی به‌ردینی كۆنی سه‌روو ده‌گه‌ڕێته‌وه واته (12-15) هه‌زار ساڵ به‌ر له‌مێژوو.
ئه‌شكه‌وتی كوڕو كچ
ئه‌م ئه‌شكه‌وته ده‌كه‌وێته دامێنی گوندی گه‌وره‌دێ كه ده‌ڕوانێت به‌سه‌ر چه‌می رێزانداو پێكهاتووه له‌گۆڕێكی هه‌ڵكۆڵراوی به‌ردین بۆ پادشا (فراوه‌رتیس)ی ماد كه باوكی كه‌یخوسره‌وه‌و له‌سالانی (655-633پ.ز) له‌هێرشێكیدا بۆ ناوچه‌ی شاره‌زوور به‌ده‌ستی ئاشوورییه داگیركه‌ره‌كان كوژراوه.
قه‌لای جوڵندی
ئه‌م قه‌لایه ده‌كه‌وێته باشووری چه‌می رێزان له(3)لاوه به‌ئاو ده‌وردراوه‌و بۆ سه‌رده‌می ساسانییه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه واته (227-651ز) ئه‌م شوێنه‌وارانه ده‌شێت بخرێنه خزمه‌تی گه‌شتوگوزاره‌وه، چونكه كه‌وتوونه‌ته ناوچه‌یه‌كی دڵگیرو سروشتێكی پڕ له‌جوانییه‌وه.
هەموو ناوچە گەشتیاریەکان لەیەک خاڵدا هاوبەشن
باشوری کوردستان خاوەنی چەندین شوێنی گەشتیاریە ئەوەشی لەزۆربەی ناوچە گەشتیاریەکان بەدی دەکرێت جوانی سروشت‌و بونی شوێنەواری مێژووی‌و فێنکی کەشوهەواکەیەتیی لەپاڵ ئەمانەشدا هەموو ناوچە گەشتیاریەکانی هەرێمی کوردستان لە یەک خاڵدا هاوبەشن‌و لەیەک دەچن ئەو خاڵەش بریتیە لە نەبوونی خزمەتگوزاری‌و کار نەکردنە بۆ پشتبەستن بەو ناوچانە وەک ناوچەیەکی گرنگی گەشتیاری‌و پەیداکردنی داهات بۆ سامانی گشتی تا لەرۆژێکی وەک ئەمرۆدا کەقەیرانی دارای بەرۆکی هاوڵاتیانی کوردستانی گرتوە فریای حکومەت‌و خەڵک بکەوێت.
ئا: ڕێژەن
Kurdish