چه‌ندین سه‌رچاوه‌ی به‌هه‌ده‌ردانی ئابووریی هه‌یه، چ له‌پڕۆسه‌ی جێبه‌جێكردنی پڕۆژه حكومی‌و تایبه‌تییه‌كان بێت، یان له‌ئیداره‌دانی وه‌به‌رهێنان له‌و دوو كه‌رته‌دا، وه‌لێ ئه‌وه پرسێكه كه ده‌بێت توێژینه‌وه‌و شرۆڤه زانستییه‌كان بیگرنه ئه‌ستۆ، كه رێساو ئاراسته‌ی خۆیان هه‌یه، له‌به‌رامبه‌ریشدا به‌هه‌ده‌ردانی ئابووری هه‌یه، كه سه‌رچاوه‌كه‌ی تاكه‌كان‌و هی ترن، سه‌رچاوه‌كه‌ی لایه‌نه‌كانی چاودێرییه، ده‌ستگیرۆیی به‌كاربردنی ئاو، یان كاره‌باو په‌یوه‌ندیكردن‌و خۆراك‌و ده‌رمان، هه‌روه‌ها دیزاینكردنی خانو و كڕینی پێداویستییه‌كانی ناوماڵه، تائه‌وه‌ی ده‌گاته ئه‌وه‌ی كه تاكه‌كان خۆیان سه‌رچاوه‌ی جۆرێكی تری به‌هه‌ده‌ردانه، لایه‌نه‌كانی چاودێری، وه‌ك ده‌سته‌ی چاودێری، گومرگه‌كان، كوالێتی كۆنترۆڵ، بانكه‌كان، به‌رپرس نین له‌لایه‌ن خۆیانه‌وه به‌پێی پسپۆڕییه‌كانیان له‌به‌هه‌ده‌ردانی ئابووری، كه هاووڵاتیان‌و ئابووریی وڵات له‌یه‌ك كاتدا باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن.
ئه‌گه‌ر هوشیاری تاك به‌ئاستێكی به‌رز به‌رپرس بێت له‌زیادبوونی به‌هه‌ده‌ردان یان كه‌مكردنه‌وه‌ی… وه‌لێ هه‌ندێك جار ئه‌وان ده‌رك به‌مه‌ترسییه‌كه‌ی ناكه‌ن، تائه‌و كاته‌ی ده‌گاته گیرفانیان، به‌تایبه‌تی له‌حاڵه‌تی ئیسراف له‌به‌كاربردنی ئاو یان زێده‌ڕۆیی له‌خواردن‌و خواردنه‌وه‌و كه‌لوپه‌له‌كانی تردا، له‌كاتێكدا هه‌ستی پارێزگاریكردن له‌دارایی تایبه‌ت رۆڵێكی گه‌وره‌ی له‌به‌رپه‌چدانه‌وه‌ی لایه‌نه‌كانی تری خه‌رجیدا ناگێڕێت، به‌تایبه‌تی كه رێژه‌یه‌كی زۆری كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه رۆشنبیریی ئابووری نییه، تائه‌و راده‌ی بیركردنه‌وه له‌چۆنیه‌تی پاراستنی پاره تایبه‌تییه‌كانیان كاریگه‌ریی ئه‌وتۆی نابێت، هه‌رچه‌نده ئه‌و كاریگه‌رییه به‌پێی ئاستی رۆشنبیریی تاك ده‌گۆڕێت. غیابی رۆشنبیریی ئابووری له‌گه‌ڵ نه‌بوونی هه‌ستكردن به به‌رپرسیارێتیی پاراستنی ده‌رامه‌ته گشتییه‌كانی وه‌ك ئاو، كاره‌با، كه حكومه‌ت پاره‌یه‌كی ئێجگار گه‌وره‌ی بۆ ته‌رخان ده‌كات، ئه‌و دوو حاڵه‌ته پێكه‌وه به‌رده‌وامی به به‌هه‌ده‌ردانی تاك ده‌ده‌ن‌و ئاسته‌كه‌ی به‌رزده‌كاته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی كۆی ئه‌و به‌هه‌ده‌ردانه هێنده گه‌وره بێت، كه ئه‌ژماركردنی زۆر ئه‌سته‌م بێت.
وه‌زاره‌تی بازرگانی به‌وردی چاودێریی بازاڕه‌كان ناكات، كه رێژه‌یه‌كی به‌رچاوی كاڵای خراپ‌و ساخته‌ی تێدایه، سپیر پارتی ئوتۆمبیل، ئامێره كاره‌بایی‌و ئه‌لكترۆنییه‌كان‌و كه‌ره‌سته‌ی خانووبه‌ره‌و … هتد، ئه‌م كه‌لوپه‌لانه، له‌لایه‌ك ده‌بێته هۆی چوونه ده‌ره‌وه‌ی به‌شێكی دیاری داهاتی ئه‌م هه‌رێمه بۆ ده‌ره‌وه‌ی ئابووری له‌به‌رامبه‌ر هاورده‌ی كاڵای خراپ‌و ساخته كه زیانی بۆ هه‌مووان هه‌یه، له‌لایه‌كی تریشه‌وه، به‌كاربه‌ران داهاته‌كانیان له‌كڕینی ئه‌و كاڵاو كه‌لوپه‌لانه خه‌رج ده‌كه‌ن، كه مه‌ترسی بۆ سه‌ر ژیان‌و ته‌ندروستی هاووڵاتیان ده‌بێت. مه‌ترسییه‌كه له‌وێدایه كه ده‌توانرێ له كه‌لێنه‌كانی كوالێتی كۆنترۆڵ‌و ده‌زگاكانی چاودێریی بازرگانی‌و گومرگه‌كان ئه‌و كه‌لوپه‌لانه بهێنرێته ناو ئابوورییه‌وه، كێشه‌كه ئاڵۆزترو قورستر ده‌بێت، كاتێك ده‌گاته هاورده‌كردنی ماده‌ی هۆشبه‌رو خۆراكی ماوه به‌سه‌رچوو نزیك له‌ئێكسپایه‌ر بوون، كه بۆ به‌كارهێنانی مرۆیی زیانی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر ته‌ندروستی ده‌بێت، به‌ڵكو ده‌بێته هۆی به‌هه‌ده‌ردانی كاره‌ساتاوی پاره‌و مرۆڤه‌كان، جگه له‌و هه‌موو داهاته‌ی كه له‌ڕێی بانكه‌كانه‌وه ره‌وانه‌ی ده‌ره‌وه ده‌كرێت، كه هی ئه‌وانه‌ن كه له‌هه‌رێمی كوردستان وه‌ك سه‌رمایه‌گوزار، به‌ڵینده‌رو كرێكار كارده‌كه‌ن.
كێشه‌ی به‌هه‌ده‌ردانی ئابووری به‌هۆی تاكه‌كان یان لایه‌نه‌كانی چاودێری، له‌بنه‌ڕه‌تدا دیارده‌یه‌كی هاوكاتی هه‌ر چالاكییه‌كی ئابووری‌و كۆمه‌ڵایه‌تییه، به‌ڵكو به‌شێكه له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆیی، به‌ڵام زۆری‌و كه‌می به‌هه‌ده‌ردان كۆمه‌ڵگه‌ی پێشكه‌وتوو و شارستانی لێكدی جیاده‌كاته‌وه، ئه‌م به‌هه‌ده‌ردانه زۆر ئه‌سته‌مه، یان هه‌ر ناتوانرێ قه‌باره‌كه‌ی وه‌ك چۆن ناتوانرێ قه‌باره‌ی ئابووریی شاراوه دیاری بكرێت، كه له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان مرۆڤه‌كان به‌یه‌كتری‌و به‌دامه‌زراوه‌كانیان‌و په‌یوه‌ندییان به‌وڵاته‌كه‌یان‌و ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌كه‌یان هه‌ڵقوڵاوه. بێگومان مه‌به‌ستمان نییه (ژماره)ی ئه‌و به‌هه‌ده‌ردانه‌مان ده‌ستبكه‌وێت، به‌ڵام كۆنترۆڵكردنی رێگاو كه‌له‌به‌ره‌كان‌و ئامرازه‌كان ده‌بنه رێگر له‌به‌رده‌م ئاڵۆزبوون‌و فراوانبوونی، ئه‌ویش به‌چالاككردن‌و به‌هێزكردنی ده‌زگا چاودێریی‌و هاوشێوه‌كانیان ده‌كرێت، كه ده‌بێ به‌رده‌وام ئامرازه‌كانی په‌ره‌پێبدات‌و له‌به‌ج
Kurdish