بڕیارەكەی بانكی ناوەندی عێراق بۆ هەڵپەساردنی كاری بانكە عێراقییەكان لەهەرێمی كوردستان بەبڕوای پەرلەمانتارێك بۆ كردنە ئامانجی چوار بانكی كوردییە، بەڵام خاوەن نوسینگەیەكی ئاڵوگۆڕی دراو دەڵێت “بڕیارەكە زیانی زۆری لەئێمە داوە”.
بانكی ناوەندی عێراق رۆژی 7ی ئەم مانگە داوای لەسەرجەم بانكە عێراقییەكان كرد كاری لقەكانیان لەهەرێم هەڵپەسێرن بەپێچەوانەوە بەشداریان لەپەنجەرەی كڕین‌و فرۆشی دراوی بیانیدا رادەگیرێت.
بڕیارەكەی بانكی ناوەندی عێراق پشتی بەبڕیارێكی پەرلەمانی عێراق بەستوە كە لە12/10ی ئەمساڵدا وەك كاردانەوەیەك بەرامبەر بەئەنجامدانی ریفراندۆمی هەرێم دەریكرد كە داوای كردبو دراوی بیانی بەو بانكانەی لەهەرێم كاردەكەن یان لقیان لەوێ هەیە، نەفرۆشرێت.
پرۆفیسۆر محەمەد رەئوف، شارەزای ئابوری‌و مامۆستای زانكۆی سلێمانی لەبارەی كاریگەرییەكانی ئەو بڕیارەوە ئاماژەی بەوەدا كە لەیەكەم ئاستدا زیان بەبانكەكاكان، نوسینگەكانی ئاڵوگۆڕی دراو‌و هەروەها بێبەشكردنی كۆمەڵێك كارمەندی ئەو بانكانەیە لە‌كار، بەبڕوای ئەو ئەمەش زیانێكە بۆ هەرێمی كوردستان.
بەپێی قسەی محەمەد رەئوف بڕیارەكە كاریگەری دەبێت لەسەر نەمانی سیولەی دۆلار لەبازاڕەكانی هەرێمدا، ئەوەش دو كاریگەری دەبێت. یەكەمیان كاردەكاتە سەر بەرزكردنەوەی نرخی دۆلار، دوەمیش ئەوەیە كە بەرزبونەوەی نرخی دۆلار كاریگەری لەسەر بەرزبونەوەی نرخی ئەو شتومەك‌و كاڵایانە دەبێت كە بازرگانان لەدەرەوەی هەرێم هاوردەی دەكەن.
محەمەد رەئوف پێی وایە بڕیارەكە سزادانی هەرێمە لەلایەن بەغداوە بە‌ئامانجی دروستكردنی فشار لەڕێگەی بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی بانكی ناوەندییەوە تا هەرێم مل بۆ مەرجەكانی بەغدا بدات كە یەكێكیان هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ریفراندۆمە.
رێباز فەرەیدون مەحمود، خاوەنی نوسینگەی رێباز بۆ ئاڵوگۆڕی دراو لەسلێمانی باس لەوە دەكات كە سەرجەم بانكەكان پابەندن بەبڕیارەكەوە‌و بڕیارەكەش كاریگەری لەسەر هەمو جموجوڵێكی بازار كردوە نەك تەنیا لەسەر ئیشوكاری ئەمان.
وتیشی “ئەمە یەكێكە لەو بڕیارانەی حكومەتی عێراق سزای ئێمەی پێداوە‌و هیچ بەدیلێكیشمان بۆی نییە. چونكە ئەمە وەك گرتنەوەی خۆراك نییە تا بەپشت بەستن بەخۆت بتوانیت شتێك بەرهەم بهێنیت بۆ ئەوەی بیخۆیت، ئەمە گرتنەوەی دۆلار‌و دراوەكانی دیكەیە كە هیچ بەدیلێكی نییە”.
نوسینگە‌و كۆمپانیاكانی ئاڵوگۆڕی دراو لەهەرێمی كوردستان خاوەنی مۆڵەتی حكومەتی هەرێمن كە بەغدا داوا دەكات مۆڵەتەكانیان لەڕیگەی بانكی ناوەندییەوە رێكبخرێن‌و باج‌و رسومات بدەنە حكومەتی ناوەندی كە لەئێستادا دەیدەنە حكومەتی هەرێم، بەقسەی رێباز ئەمە بیانوی حكومەتی عێراق‌و بانكی ناوەندییە بۆ راگرتنی كاری بانكەكان لەهەرێم.
رێباز باسی لەوەشكرد بڕیارەكە وایكردوە نرخی دۆلار لەنێوان هەرێم‌و بەغدا نزیكەی یەك هەزار دینار جیاواز بێت بۆ هەر 100 دۆلارێك كە لەئێستادا لەبازاڕەكانی هەرێم 100 دۆلار بە126 هەزار دینار دەفرۆشرێت بەڵام لەبەغدا وێڕی نرخی رەسمی بانكی ناوەندی كە 118 هەزار دینارە لەبازاڕی رەشیشدا بە125 هەزار دینارە.
مەسعود حەیدەر، ئەندامی لیژنەی دارایی لە‌پەرلەمانی عێراق باسی لەوەكرد ئامانجی بڕیارەكە لەبنەڕەتدا هەمو بانكەكان نین بەڵكو تەنیا چوار بانكی كوردییە كە گومان دەكرێت سەر بە‌حزبەكانی هەرێم یان هەندێك كەسایەتی سیاسی ناو حزبەكان بن.
وتیشی”ئەو چوار بانكە بریتین لەبانكی كوردستان، شەرقولئەوسەت، ئەربیل‌و بانكێكی دیكە. ئەمانە بەشداریانكردوە لەمەزادی دراوی بانكی ناوەندی‌و سودێكی زۆر باشیان بینیوە بۆیە دەیانەوێت بەم بڕیارە ئەو قازانجە داراییەیان لێ بگرنەوە”. بڕیارەكەش لەڕوی دارایی‌و بانكییەوە بەبڕیارێكی “خراپ” ناودەبات كە كاریگەرییەكی خراپی بۆ سومعەی بواری بانكیی عێراقی دەبێت.
هەروەها ئەو پەرلەمانتارە پێی وایە ئەو بڕیارە نادەستویە چونكە بەپێی مادەی 14ی دەستوری عێراقی ئەوە جیاوازیكردنە لەنێوان بەشێك لەخاكی عێراق لەگەڵ بەشەكانی تر‌و هێندەی بڕیارێكی سیاسییە ئەوەندە ئابوری‌و دارایی‌و تەنانەت بڕیارێكی بانكیانەی مەدروسیش نییە. پێشی وایە ئەو جۆرە بڕیارانە دەبێت رابگیرێن‌و دەشڵێت”كە چوینەوە بەغدا بەدواداچونی بۆ دەكەن”.
بەپێی قسەی مەسعود حەیدەر ئابوریناسان‌و شارەزایانی عێراق پێیانوایە ئەو جۆرە بڕیارانە جۆرێكن لە‌ئابڵوقەدانی ئابوری هەرێم‌و بەپێویستیشی دەزانن رابگیرێن چونكە زیانیشیان بۆ عێراق هەیە‌و هەروەها عێراق‌و هەرێم ئێستا لەدۆخێكدان كە هەوڵ بۆ گفتوگۆ لەئارادایە.
بەبڕوای مەسعود حەیدەر زیانە ئابورییەكانی ئەو بڕیارە كە یەكێكیان بەرزبونەوەی نرخی دۆلار‌و دانانی كاریگەریشە لەسەر نرخی شتومەك‌و كاڵای هاوردەكراو هەر زیان بە‌هەرێم ناگەیەنێت بەڵكو زیانەكانی ناوچەكانی دیكەی عێراقیش دەگرێتەوە چونكە بەشێكی زۆر لە‌بازرگانی عێراق لەڕێگەی خاڵە سنورییەكانی هەرێمی كوردستانەوەیە بەتایبەتی شتومەكی توركی كە لەڕێگەی دەروازەی ئیبراهیم خەلیلەوە هاوردە دەكات.