نەوتەكە فرۆشرا.. بەڵام؟ ‌

ئیتر ئاخۆ بیانووەكانی كوردستان بۆ ناردنەدەرەوەی نەوتەكەی، دەبن بەپاڵپشتی یاسایی‌و قەناعەت بەدەرەوە دەكەن كە ئەوەی دەیكەن یاخبوون نییە لەدەستوورو هەوڵی سەربەخۆییش نییە، بەڵكو ‏مافەو پەرچەكرداریشە لەبەرامبەر بڕینی مووچەی هاونیشتیمانییەكانی؟ یان ئەوەتا دەوڵەتی عیراق كە ماوەی زیاتر لە 40 ساڵە وەك وڵاتێكی هەناردەكاری نەوت لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناسراوە‌و ‏دانپیانراوە، ئەم شەڕە درێژخایەنە ناوخۆییە دەباتەوە‌و بە بەڵگەكانی وەرنەگرتنی ئیزنی فرۆشتن‌و «بەخاچاغ بردنی» نەوت، ژووری بازرگانیی نێودەوڵەتی لەپاریس‌و ئەمریكاو ئەوروپا قایل ‏دەكات؟. پێشبینی سێیەمیش لەئارادا دەبێت، كە پێدەچێت فرۆشتنی نەوتی هەرێم ئەو بۆچوونە لای ئەمریكا‌و ئەوروپا دروست بكات، كە پەیوەندییەكانی (هەرێم – بەغدا) گەیشتوونەتە ‏بنبەست‌و ئەگەر نێوەندگیریی بۆ ئاشتكردنەوەی ئەم دوو لایەنە نەكرێت، ئەوە لەوانەیە كورد هەنگاوی فیعلی بۆ سەربەخۆیی بنێت.‏

بابێنە سەر ئەو پرسیارەی كە ئایە داهاتی ئەو نەوتەی كە هەرێمی كوردستان دەیفرۆشێ چەندەو بەراورد بەپشكی (17%)ەكەی لەبودجەی گشتیی عیراقدا، داهاتەكەی زیاد دەكات یاخود كەم ‏دەبێتەوە؟. ئێستا هەرێمی كوردستان رۆژانە لەتوانایدایە بڕی 100 هەزار بەرمیل نەوت بنێرێتەدەرەوە (وەك ئەوەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان پشتڕاستی دەكەنەوە)، ئەگەر نرخی جێگیری ‏نەوت لەماوەی ساڵێكدا (90) دۆلار بێت‌و هیچ گرفتێكی تەكنیكیش دروست نەبێت، ئەوا داهاتی نەوتی هەرێم لەساڵێكدا دەكاتە نزیكەی سێ ملیارو 240 ملیۆن دۆلار، بەڵام ئەمە بەبێ دەركردنی ‏پشكی كۆمپانیا نەوتییەكان كە رێژەی (40%)ە‌و كرێی گواستنەوەو عەمباركردن كە پشكی توركیایە‌و لەهەر بەرمیلێك نەوت بڕی دۆلارێك وەردەگرێت. كەواتە داهاتی نەوتی كوردستان لەنیوە ‏كەمترە لەو پشكەی كە ساڵانە لەعیراق وەریدەگرێت. كە بۆ ئەمساڵ بڕەكەی زیاتر لە 16 تریلیۆن دینار بوو.‏

ئێستا وەزارەتی نەوتی عیراق سكاڵای یاسایی لەژووری بازرگانی نێودەوڵەتی لەپاریس لەدژی حكومەتی هەرێم‌و توركیا تۆمار كردووە. ئەوەی روونە ئەوەیە كە هەرێمی كوردستان لەدوو لایەنەوە ‏بەرگری لەخۆی دەكات، لەڕووی سیاسییەوە بڕیارە تاكڕەوەكانی بەغدا دەخاتەڕوو كە دژایەتی پێشخستنی سێكتەری نەوت لەهەرێم دەكات‌و بەدەر لەدەستوورو یاسا، دەیەوێت دەسەڵاتی خۆی بەسەر ‏تەواوی نەوتی عیراقدا بسەپێنێت. لەلایەنی ئابووریش ئەوە رووندەكاتەوە، كە عیراق ئەمجارەش پێشێلی دەستووری كردووەو لەڕێگەی بڕینی مووچەو قووتی خەڵكەوە، ئابووریی كوردستانی ‏خستۆتە مەترسییەوە. بۆیە تەنیا رێگەچارە لەدوای نەمانی گفتوگۆوە، ناردنەدەرەوەی نەوتەكەی بووە.‏

لەبەرامبەریشدا بێگومان عیراق قسەی خۆی هەیەو لەپێشەوەی هەمووشیاندا ئەوەیە كە هەرێم دەیەوێت بەپێی داواكارییەكانی خۆی نەوت بفرۆشێت‌و داهاتەكەی پەیوەست بێت بەژمارەیەكی ‏بانكیی سەرۆكایەی هەرێم‌و بەغدا نەتوانێت مامەڵە بەو داهاتەوە بكات. كۆی ئەمانەش ئەوە دەگەیەنێت كە كوردستان سەربەخۆیانە نەوتەكەی دەفرۆشێت‌و نایەتە ژێرباری بڕیارو رێنماییەكانی ‏تایبەت بەنەوتی عیراقەوە.‏

لەهەردوو بارەكەدا بۆچوونم وایە، نەهەرێمی كوردستان گرەوی ناردنەدەرەوەی نەوتەكەی دەباتەوە‌و نە تەحداكەشی سەردەگرێت، هاوكات بەغداش لەبەرامبەر كەلەڕەقی‌و ‌ویستەكانی بۆ ‏مامەڵەكردنی رەهای بەنەوتی هەرێمەوە، شكست دەهێنێت. بەڵكو نێوەندگیریی ئەوروپا‌و ئەمریكا بارەكە بەلایەكدا دەخات، كە لەبەرژەوەندی هەردوولادا دەبێت یان لەوانەیە هەندێك لەقازانجی ‏بەغدادا بێت (بە لەبەرچاوگرتنی بارودۆخی سیاسی ئێستای عیراق، بەتایبەت عیراقی دوای 30/4)، بەڵام پێدەچێت ئەوەش چارەسەرێكی كاتیی بێت بۆ چەند ساڵێك‌و جارێكی دیكە كێشەكانی ‏هەرێم‌و بەغدا لەسەر نەوت سەرهەڵبدەنەوە.‏

 

كوردستانی نوێ‌